Każdy z nas zetknął się w popkulturze z filmem lub książką, w której życie głównego bohatera odmienia się w skutek otrzymania niespodziewanego spadku po nieznanym krewnym. W rzeczywistości uzyskanie statusu spadkobiercy również może mieć niebagatelny wpływ na nasz majątek, nie zawsze jednak z pożądanym skutkiem. W dzisiejszym wpisie chciałabym zwrócić Państwa uwagę na problematykę związaną z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza.

Jak wiadomo, w skład spadku po zmarłym wchodzą nie tylko aktywa (posiadane przez spadkodawcę ruchomości, oszczędności, mieszkanie), ale także długi, za które odpowiadać będzie następca zmarłego. Jeżeli z góry wiadomo, że zmarły nie pozostawił po sobie żadnych wartościowych przedmiotów, miał zaś wiele niezapłaconych rachunków, najczęściej spadkobiercy decydują się odrzucić spadek. Odrzucenie spadku nie zawsze leży jednak w interesie dziedziczącego, jeżeli do spadku – obok zadłużenia – należy także wartościowy dla spadkobiercy przedmiot lub nieruchomość. Spadkobiercy często korzystają w takich wypadkach z instytucji przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza, nie zawsze rozumiejąc, co to oznacza dla całości ich majątku.

W potocznym rozumieniu przyjmuje się, że nabywając spadek z dobrodziejstwem inwentarza ograniczamy swoją odpowiedzialność za długi wyłącznie do tego, co w spadku otrzymamy. Czyli –  jeżeli dostajemy w spadku samochód, to „w najgorszym wypadku” będziemy musieli „oddać go” wierzycielom zmarłego.

W rzeczywistości jest to jednak prawda wyłącznie do chwili przyjęcia spadku. Po złożeniu oświadczenia o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza (lub po upływie terminu do złożenia oświadczenia) odpowiadamy za długi zmarłego całym swoim majątkiem, a ograniczenie związane jest wyłącznie z wartością nabytego w drodze spadkobrania mienia. Wracając do przykładu z otrzymanym samochodem: jeżeli spadkobierca otrzyma w drodze spadku auto o wartości 10 tysięcy złotych, wierzyciele zmarłego będą uprawnieni do żądania od spadkobiercy zapłaty długu do wysokości 10 tysięcy – mogą oni jednak skierować egzekucję do dowolnego składnika majątku: przykładowo mogą (za pośrednictwem komornika sądowego) zająć wynagrodzenie spadkobiercy, żądać zapłaty w gotówce lub z „prywatnych” (innych, niż odziedziczone) przedmiotów spadkobiercy. Inny przykład: kiedy spadkobierca otrzyma w drodze dziedziczenia mieszkanie, a wcześniej posiadał także własny dom, wierzyciel spadkodawcy może zlicytować w drodze postępowania egzekucyjnego nie otrzymane w spadku mieszkanie, a wcześniej posiadany dom.

Ograniczenie wysokości odpowiedzialności równe będzie wartości czynnej spadku, ustalonej w spisie inwentarza lub wykazie inwentarza. Jeżeli jednak w skutek działania spadkobiercy wykaz inwentarza nie będzie odpowiadał prawdzie – spadkobierca zatai składniki majątku, lub wykaże nieistniejące długi (by pomniejszyć rozmiar swojej odpowiedzialności względem wierzycieli spadkodawcy), ograniczenie nie ochroni spadkobiercy, i mimo przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza nabywca spadku będzie odpowiadał za wszystkie długi zmarłego w pełnej wysokości.

Samo przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza, potwierdzone właściwym dokumentem (sądowym, notarialnym), nie wystarczy do ograniczenia ewentualnej egzekucji skierowanej wobec spadkobiercy przez wierzycieli spadkodawcy. Odpowiednie ograniczenie musi znaleźć się w tytule wykonawczym, na podstawie którego będzie działał komornik sądowy. Spadkobierca musi więc aktywnie działać i zabezpieczyć swój interes na etapie przedegzekucyjnym.

Dodatkowo, każdy spadkobierca powinien zwrócić baczną uwagę na treść działu IV księgi wieczystej nieruchomości, którą może odziedziczyć. Jeżeli została tam wpisana hipoteka, ograniczenie odpowiedzialności spadkobiercy przyjmującego spadek z dobrodziejstwem inwentarza również będzie wyłączone w stosunku do wierzycieli hipotecznych i możliwości zaspokojenia się przez nich z obciążonej nieruchomości.

Jak widać, skorzystanie z instytucji przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza nie zabezpiecza majątku spadkobiercy przed odpowiedzialnością za długi spadkowe. Nieroztropne przyjęcie spadku, nawet z omawianym ograniczeniem, może dla następcy skończyć się jak w filmie – niestety niekoniecznie będzie to bajka…

PROŚCIEJ